4.Κούκοι απατεώνες

Οι πιο γνωστοί απατεώνες είναι οι κούκοι: περισσότερα από πενήντα είδη κούκων γεννούν τα αυγά τους στις φωλιές άλλων πουλιών. Τρομοκρατούν τους απρόθυμους οικοδεσπότες και τους αναγκάζουν ν’ αφήσουν τη φωλιά αφύλακτη, μιμούμενοι κάποιο αρπακτικό της περιοχής, τον κίρκο για παράδειγμα. Άλλες φορές, τα αρσενικά αποσπούν την προσοχή του οικοδεσπότη ενώ το θηλυκό πλησιάζει κρυφά και γεννά τα αυγά, όμοια σε μέγεθος και χρώμα με εκείνα που ήδη υπάρχουν μέσα στη φωλιά. Ή απλώς καταστρέφει τα άλλα αυγά. Οι νεοσσοί των κούκων μοιάζουν με εκείνους των οικοδεσποτών, και σκαρφίζονται τα πάντα για να πείσουν τους οικοδεσπότες ότι ανατρέφουν τους δικούς τους γόνους. Κι αν όλα τα άλλα αποτύχουν, οι μικροί κούκοι παίρνουν την υπόθεση στις φτερούγες τους και απλώς εξαλείφουν τους ανταγωνιστές τους, αυγά ή νεοσσούς, πετώντας τους έξω από τη φωλιά. Ορισμένοι νεοσσοί κούκοι είναι προγραμματισμένοι να κάνουν αυτό ακριβώς. Αν ενοχληθούν από κάτι τις πρώτες μέρες που έχουν βγει από το αυγό τους, σκαρφαλώνουν προς τα πίσω σπρώχνοντας με τις φτερούγες τους το εμπόδιο ώσπου να το πετάξουν έξω από τη φωλιά. Αυτός ο τύπος συμπεριφοράς είναι ενστικτώδης, ελέγχεται από τα γονίδια, και αποτελεί μέρος του φυσιολογικού ρεπερτορίου της συμπεριφοράς των κούκων, η οποία παραμένει ίδια εδώ και εκατομμύρια χρόνια που ζουν σε βάρος άλλων πουλιών. Είναι κάτι που το περιμένουμε από τους κούκους και μόνο από αυτούς. Το 1973 όμως, τρείς νεαροί Ισπανοί βιολόγοι έκαναν μια ανακάλυψη που μας έκανε όλους να επανεξετάσουμε αυτές τις βεβαιότητες.

Εργάζονται στο εθνικό πάρκο Donana της Ανδαλουσίας, προσπαθώντας να ανακαλύψουν με τι τρόπο αντιμετωπίζουν οι κίσσες τους κούκους που βάζουν τους νεοσσούς τους στις φωλιές τους. Τοποθέτησαν μια ποικιλία ομοιωμάτων αυγών και αυγά άλλων ειδών μέσα στις φωλιές των κισσών και ανακάλυψαν – όπως το περίμεναν -, ότι οι κίσσες απορρίπτουν πιο άμεσα τα αυγά που μοιάζουν λιγότερο με τα δικά τους. Δοκίμασαν επίσης άπτερους νεοσσούς άλλων πουλιών και ανακάλυψαν ότι λίγοι από αυτούς απορρίπτονταν. Και πάλι, διόλου παράξενο, διότι οι παρασιτικοί κούκοι αφήνουν τα αυγά και όχι τους νεοσσούς τους, και οι κίσσες δεν χρειάστηκε ποτέ να αναπτύξουν μηχανισμούς κατά των νεοσσών. Άλλωστε, οι κούκοι τις έχουν προλάβει και σ’ αυτό, αφού γεννούν νεοσσούς που μιμούνται την εμφάνιση και τη συμπεριφορά μιας νεογέννητης κίσσας. Ωστόσο, ένας νεοσσός που τοποθετήθηκε από τους ερευνητές στη φωλιά μιας κίσσας έκανε κάτι αρκετά ασυνήθιστο.

Ο νεοσσός ήταν ένα ευρωπαϊκό χελιδόνι, ένα είδος που δεν έχει γνωρίσει την παρασιτική συμπεριφορά των κούκων. Τοποθετήθηκε σε μια φωλιά κίσσας στην οποία υπήρχαν ήδη τρία δικά της αυγά. Την επόμενη μέρα οι ερευνητές παρατήρησαν ότι ένα από τα αυγά είχε πέσει στο έδαφος κάτω από τη φωλιά. Δεν είχε πάθει ζημιά, κι έτσι το σήκωσαν, τα τοποθέτησαν ξανά στη φωλιά και παρακολουθούσαν.

‘’Μπορούσαμε να δούμε ότι το χελιδόνι επανειλημμένα φόρτωνε ένα αυγό στη ράχη του, σκαρφάλωνε στην άκρη της φωλιάς και το έριχνε στο έδαφος. Αυτό συνέβη δύο φορές μπροστά στα μάτια μας’’.

Παρά την ξεκάθαρη αυτή δήλωση, προκαλείται μια μικρή δυσπιστία που όλοι οι βιολόγοι θα πρέπει να νιώσουν για αυτού του είδους τα περιστατικά. Έρχεται σε αντίθεση με όλα όσα πιστεύαμε για το πώς λειτουργεί η εξέλιξη. Το μικρό χελιδόνι, φυσιολογικά αδύναμο και αβοήθητο, συμπεριφερόταν ακριβώς όπως ένας κούκος. Και το πρόβλημα είναι ότι δε μοιάζει καθόλου, ούτε έχει κάποια μακρινή συγγένεια με τους κούκους. Ούτε το είδος τους έχει κάποια άμεση πείρα από δαύτους. Τα μικρά χελιδόνια δεν συνηθίζεται να βρίσκονται μέσα σε φωλιές κίσσας ή άλλες εκτός από τις δικές τους. Κι όμως, όταν ένα χελιδόνι βρεθεί σε αυτή τη δύσκολη θέση και αντιμετωπίζει – από όσο γνωρίζουμε, για πρώτη φορά στην ιστορία – το πρόβλημα ότι πρέπει να ανταγωνιστεί με αυγά και νεοσσούς μεγαλύτερα από αυτό, εκτελεί στην εντέλεια ένα δύσκολο και περίπλοκο έργο.

Πηγή: Απόσπασμα απο το βιβλίο του Lyall Watson ''Σκοτεινή Φύση''