Φανταστείτε την περίπτωση δύο εφήβων μελών μιας συμμορίας που συλλαμβάνονται με την κατηγορία της διάρρηξης, ένα έγκλημα που τιμωρείται, ας πούμε, με ποινή φυλάκισης ενός χρόνου ή προστίμου εκατό δολαρίων (100$). Δεν υπάρχουν μάρτυρες, κι έτσι τα αγόρια κρατούνται και ανακρίνονται χωριστά, με τις συνηθισμένες προσπάθειες των αστυνομικών να βάλουν τον ένα να ενοχοποιήσει τον άλλον, με την ελπίδα να βελτιωθεί το ιστορικό των επιτυχιών της αστυνομίας. Αν κανείς από τους δύο δεν ενοχοποιήσει τον άλλον, αν τηρήσουν τον κώδικα σιωπής, και οι δύο θα πρέπει να αφεθούν ελεύθεροι, και να ανταμειφθούν με το συνηθισμένο μπόνους αφοσίωσης στη συμμορία το οποίο είναι τριακόσια δολάρια (300$). Η αστυνομία το γνωρίζει αυτό και προσπαθεί να σπάσει τον κώδικα δελεάζοντας κάθε αγόρι να αποστατήσει, με αντάλλαγμα την απονομή χάριτος και ανταμοιβή πεντακοσίων δολαρίων (500$). Αν και ο ένας και ο άλλος ενδώσουν στον πειρασμό, καταδικάζονται και οι δύο, κανείς τους δεν παίρνει την αμοιβή ή το μπόνους, και τιμωρούνται με το πρόστιμο των εκατό δολαρίων (100$) ο καθένας. Αν όμως μόνο το ένα από τα αγόρια πέσει στην παγίδα, τότε το άλλο τιμωρείται με την μεγαλύτερη ποινή, πηγαίνει φυλακή για ένα χρόνο χωρίς τη δυνατότητα επιλογής να πληρώσει μόνο το πρόστιμο. Έτσι έχουν τα πράγματα με το ‘’Δίλημμα του Κρατούμενου’’. Τέσσερις είναι οι πιθανές εκβάσεις:
- Αν νομίζεις ότι ο φίλος σου είναι έμπιστος, μπορείς κι εσύ να μη μιλήσεις, να αφεθείς ελεύθερος και να πάρεις το μπόνους των τριακοσίων δολαρίων (300$).
- Ή μπορείς να μιλήσεις στην αστυνομία και να αφεθείς ελεύθερος παίρνοντας μαζί σου τη μεγαλύτερη ανταμοιβή των πεντακοσίων δολαρίων (500$). Κερδίζεις διακόσια δολάρια (200$) επιπλέον αν προδώσεις τον άλλον.
- Αν, από την άλλη, πιστεύεις ότι ο άλλος είναι πιθανόν να μιλήσει, και αποφασίσεις να το κάνεις κι εσύ, ο καθένας τιμωρείτε με πρόστιμο εκατό δολαρίων (100$) μόνο.
- Αν όμως μιλήσει αυτός κι εσύ όχι, τότε αφήνεται ελεύθερος με πεντακόσια δολάρια (500$) κι εσύ τιμωρείσαι με ποινή φυλάκισης. Για άλλη μια φορά, αν προδώσεις τον άλλον θα κερδίσεις. Αυτή είναι η λογική εξήγηση.
Ο συνήγορός σου ξέρει τις πιθανότητες και σε συμβουλεύει να μιλήσεις. Ο συνήγορος του άλλου αγοριού όμως είναι το ίδιο δαιμόνιος και του δίνει την ίδια συμβουλή κι έτσι το πιθανότερο είναι να υποφέρετε και οι δύο. Κάτω από αυτές τις συνθήκες, είναι φανερά καλύτερο και για του δύο, για το ατομικό συμφέρον του καθενός, να εξαπατήσετε ο ένας τον άλλον.
Να επιλέξετε να ωφεληθείτε από την πιθανή αλτρουιστική συμπεριφορά του άλλου χωρίς να του την ανταποδώσετε. Αν πας για τη μεγάλη ανταμοιβή και κάνεις λάθος, το χειρότερο που μπορεί να συμβεί είναι ότι ο καθένας από σας θα πρέπει να πληρώσει εκατό δολάρια (100$) πρόστιμο. Αν όμως βγεις σωστός, και ο άλλος αγνοήσει τη συμβουλή του δικηγόρου του, εσύ είσαι αυτός που αφήνεται ελεύθερος με πεντακόσια δολάρια (500$) στη τσέπη. Επιβάλλεται να κάνεις απάτη. Τίποτα άλλο δεν έχει περισσότερο νόημα όταν αντιμετωπίζεις τέτοιο δίλλημα.
Υπάρχει ωστόσο, μια παγίδα. Η ζωή δεν περιορίζεται σε απλές αντιπαραβολές. Αναπτύσσεται μέσα από μακροχρόνιες αλληλουχίες παρόμοιων γεγονότων, στα οποία το αποτέλεσμα της κάθε αντιπαράθεσης παραμένει απρόβλεπτο, αλλά εξαρτάται επίσης από το τι συνέβη την τελευταία φορά. Υπάρχει ένα ιστορικό που πρέπει να λαμβάνεται υπ’ όψη και, ακόμη, ένα τίμημα που πρέπει να πληρώσεις για τη συμπεριφορά σου στο παρελθόν. Το δικαστήριο μπορεί να αυξήσει την ποινή για την καταπάτηση του νόμου και, ακόμη χειρότερα, η συμμορία μπορεί να σε εκδικηθεί επειδή έσπασες τον κώδικα της σιωπής. Έτσι, μακροπρόθεσμα, μετά από έναν αριθμό αντιπαραβολών ή κινήσεων, θα πρέπει να μπουν στο παιχνίδι διαφορετικές στρατηγικές οι οποίες ενδεχομένως να ενθαρρύνουν κατ’ αρχήν τη συνεργασία και, προς το τέλος του παιχνιδιού, την εξαπάτηση, επιλέγοντας ίσως το πρόγραμμα προστασίας μαρτύρων μόνο σαν έσχατη λύση.
Υπάρχει πάντα, φυσικά, η εκδοχή του αμοιβαίου αλτρουισμού, σύμφωνα με την οποία και οι δύο συμμετέχοντες επιλέγουν την εμπιστοσύνη και το να πληρώσουν ένα τίμημα προς αμοιβαίο όφελος.
Και τα δύο αγόρια σωπαίνουν, αφήνουν την αστυνομία να κάνει εικασίες, ικανοποιούν τη συμμορία και κερδίζουν τριακόσια δολάρια (300$) ο καθένας για τη στάση τους. Αυτή φαίνεται να είναι η πανγκλόσια* λύση, ο «καλύτερος δυνατός κόσμος», αλλά το πρόβλημα είναι ότι είναι δύσκολο να διακρίνουμε πως θα μπορούσε να είναι μέρος της εξέλιξης. Πως θα μπορούσε, δαρβινικώς, να δικαιολογηθεί με όρους ζημίας – ωφέλειας.
*Η λέξη προέρχεται από το χαρακτήρα του Dr. Pangloss στη σάτιρα “Ο Αγαθούλης” του Βολταίρου, και σημαίνει τον αθεράπευτα οπτιμιστή.
Πηγή: Απόσπασμα απο το βιβλίο του Lyall Watson ''Σκοτεινή Φύση''
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου